Geschiedenis

Het Lied van Hertog Jan werd voor het eerst gepubliceerd in een bundel uit 1947. Het werd in datzelfde jaartal geschreven door Harrie Beex en op muziek gezet door Floris van der Putt. Hoewel de schrijver zich de moeite getroost heeft te doen alsof het lied al eeuwen bestond, is het dus niet ouder dan dat. Het is een huldelied op Jan I Hertog van Brabant (1253-1294), glansrijk vorst, overwinnaar van Woeringen en één van de eerste in de Dietse volkstaal schrijvende dichters uit ons taalgebied. Het lied is in de loop der jaren uitgegroeid tot het (officieuze) volkslied van de Nederlandse provincie Noord-Brabant.

In Brabantse volkslegenden leeft "hertog Jan" voort als een populaire, gulle en goedlachse vorst die graag in het gezelschap van eenvoudige lieden genoot van spijs en drank. Na de Slag bij Woeringen zou hij een groot overwinningsfeest voor zijn leger hebben gehouden, met heel veel bier. Om zijn soldaten toe te spreken ging hij zitten boven op een stapel biervaten. Volgens sommigen zou hij op die manier model gestaan hebben voor de allegorische bierkoning Gambrinus, wiens naam ontstaan zou zijn door de volkse verbastering van zijn Latijnse naam ("Jan primus" = Jan de eerste). Alleszins wordt zijn afbeelding te paard gebruikt als logo voor de in België populaire biersoort Primus uit Haacht die naar Jan I verwijst. Op het logo van het naar hem vernoemde Limburgse biermerk Hertog Jan staat hij afgebeeld als bebaarde vorst in hermelijnen mantel die een grote pul bier heft.

Betekenis

De betekenis van de woorden "harba lori fa" is onduidelijk. Mogelijk zijn ze van Provencaalse oorsprong en afgeleid van "herba flors fa" (Frans: "l'herbe fait des fleurs"), wat "het kruid staat in bloei" betekent en zeer waarschijnlijk niet duidt op een tuinaspect, maar een erotische toespeling is. Een andere mogelijke verklaring is dat "harba", als zijnde de oudst bekende Dietse naam voor Brabant, voor Brabant staat en "lori fa" voor Oriflamme, de gouden vlag.

Op de bijhorende kaart kan u de tocht van hertog Jan volgen die in het lied wordt beschreven: Antwerpen, Turnhout, Valkenswaard ("Valkensweerd"), Sint-Oedenrode ("rooise boeren"), Oirschot (niet te verwarren met Aarschot!), 's-Hertogenbosch ("den Bosch").

Gebruiken

In studentenkringen is het gebruikelijk dat alle Brabantse (Nederlandse en Belgische) studenten rechtstaan tijdens het zingen van de eerste strofe. De Antwerpse studenten staan recht tijdens de tweede strofe. De Turnhoutse (en bij uitbreiding: studenten uit de Turnhoutse Noorder-Kempen) studenten staan recht bij de derde strofe. Vanaf de vierde strofe komen de andere provincies meestal aan bod.

Bij Wina wordt de volgende volgorde gehanteerd voor de overige strofen:

4. Limburg (zingen hun strofe extra traag)
5. Oost-Vlaanderen
6. West-Vlaanderen
7. Vlaams-Brabant
8. Hollanders, buitenlanders en sympathisanten
9. Omnes

--
Ut Vivat Crescat Floreatque Wina!
Moge Wina Leven, Groeien en Bloeien!

Uw Cantustrio
Bas, Benjamin, Simme

Bronnen

• Een historisch-etymologische en verklarende wandeling doorheen de Studentencodex door Akim Willems
• Wikipedia

Tip van het semester: naast de "Codex"-app staat er op Google Play nu ook de "Codex Bruxellensis"-app, vol met schijven die niet in de Leuvense KVHV-codex staan!